Συνέντευξη του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστα Σκρέκα, στην εφημερίδα Παρασκήνιο και τον δημοσιογράφο Φίλη Καϊτατζή.
Με αφορμή το πρόσφατο χτύπημα χάκερς με ransomware σε αγωγό καυσίμων στις ΗΠΑ, ρωτώ εάν υπάρχει κάποιο σχέδιο για συντονισμό του ΥΠΕΝ με το υπουργείο ψηφιακής διακυβέρνησης ή άλλες υπηρεσίες για την αντιμετώπιση παρόμοιων επιθέσεων σε δίκτυα, αγωγούς, μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας – καυσίμων, αλλά και σε επιχειρήσεις ενέργειας;
Η θωράκιση των ενεργειακών υποδομών απέναντι σε κάθε παράγοντα κινδύνου αποτελεί ύψιστη προτεραιότητά μας. Στις μελέτες επικινδυνότητας που εκπονούνται για την εδραίωση της ενεργειακής ασφάλειας έχουν ήδη ενταχθεί και αξιολογούνται σενάρια κυβερνοαπειλών, πέραν των πηγών ενδεχόμενων διαταραχών που εξετάζονται συστηματικά. Διενεργούνται επίσης ασκήσεις διαχείρισης πολυπαραγοντικών κρίσεων, στις οποίες συμμετέχουν οι ενεργειακοί φορείς, με προσομοιώσεις πραγματικών συνθηκών. Γενικότερα, η διαμόρφωση μιας συγκροτημένης πολιτικής για την αποτροπή και διαχείριση κυβερνοεπιθέσεων στον ενεργειακό τομέα αποτελεί πεδίο συνεργασίας μας με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Από το 2018, η χώρα μας έχει ενσωματώσει στο εθνικό δίκαιο την Κοινοτική Οδηγία (NIS) για την ασφάλεια των δικτύων και πληροφοριακών συστημάτων, η οποία μάλιστα αναθεωρήθηκε πρόσφατα. Η Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας εξέδωσε τον Δεκέμβριο του 2020 την ψηφιακή στρατηγικής της χώρας έως το 2025, ώστε να επιτευχθεί ένα υψηλό, κοινό επίπεδο ασφαλείας για ένα φάσμα κρίσιμων τομέων, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας. Έχουν προσδιοριστεί συνολικά 70 κρίσιμες υποδομές, μεταξύ των οποίων τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και υδάτων. Οι διαχειριστές των δικτύων οφείλουν να αναπτύξουν ολοκληρωμένη στρατηγική κυβερνοασφάλειας και παρακολουθούμε την πορεία τους σε αυτή την κατεύθυνση. Στο προσεχές διάστημα, η Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας θα καθορίσει τεχνικές απαιτήσεις, διαδικασίες, οργανωτικά μέτρα, ρόλους και αρμοδιότητες για τις επιμέρους υποδομές και τους εμπλεκόμενους φορείς. Στο πλαίσιο αυτό θα εκδοθούν εγχειρίδια και ειδικές προβλέψεις, ώστε να οικοδομήσουμε με συντονισμένο τρόπο την πλήρη θωράκιση των ενεργειακών υποδομών από κυβερνοεπιθέσεις.
Παρουσιάσατε τον προηγούμενο μήνα στους επικεφαλής των διπλωματικών αποστολών στην Ελλάδα τους βασικούς άξονες της πολιτικής για τον ενεργειακό μετασχηματισμό – την προστασία του περιβάλλοντος και τη μετάβαση σε ένα παραγωγικό μοντέλο χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος, με δράσεις που εστιάζουν στην καινοτομία και το ψηφιακό περιβάλλον. Μπορείτε να μας δώσετε σε αριθμούς μια εικόνα;
Παρουσίασα τις παρεμβάσεις που δρομολογούμε με τις οποίες θα βάλουμε τις βάσεις για τον μετασχηματισμό του ενεργειακού κλάδου για τις επόμενες δεκαετίες. Στόχος μας είναι οι τομείς της ενέργειας και του περιβάλλοντος να αποτελέσουν σημαντικούς πυλώνες ανάπτυξης τα επόμενα έτη. Ενημέρωσα τους επικεφαλής των διπλωματικών αποστολών για τα οφέλη που θα προκύψουν από τις επενδύσεις ύψους 44 δισ. ευρώ που θα υλοποιηθούν την επόμενη δεκαετία, όπως προβλέπει το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο είναι από τα πλέον ολοκληρωμένα στην Ευρώπη. Μεταξύ των επενδύσεων αυτών είναι έργα ύψους 9 δισ. ευρώ για την ανάπτυξη ΑΠΕ και περισσότερα από 10 δισ. ευρώ για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών του ηλεκτρικού συστήματος. Περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, έργα διασύνδεσης των νησιών, τη ψηφιοποίηση του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και την ανάπτυξη νέων θερμικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής και κεντρικών μονάδων αποθήκευσης. Αναφέρθηκα, επίσης, στις 21 πράσινες δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης. Όπως τις εκτεταμένες παρεμβάσεις για την ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων. Σκοπεύουμε να αναβαθμίσουμε ενεργειακά μεγάλο μέρος του κτιριακού αποθέματος της χώρας και για τον λόγο αυτόν θα κινητοποιήσουμε έως και 5 δισ. ευρώ, μαζί με τη μόχλευση, την επόμενη πενταετία. Μία από τις βασικές προτεραιότητες της κυβέρνησής μας για την οποία έχει δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, είναι η προώθηση της ηλεκτροκίνησης. Εκτός από το επιτυχημένο πρόγραμμα «Κινούμαι ηλεκτρικά» που είναι σε εξέλιξη, 220 εκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης για τον εξηλεκτρισμό του στόλου των ΟΤΑ και για τη δημιουργία περισσότερων από 8.500 σημείων φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων σε όλη την Επικράτεια. Επιπρόσθετα, παρουσίασα στους επικεφαλής των διπλωματικών αποστολών τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουμε για την απλοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας για νέα έργα ΑΠΕ, η οποία θα γίνεται ψηφιακά, και βεβαίως αναφέρθηκα στα φιλόδοξα σχέδιά μας για τη μετάβαση των νησιών μας σε καθεστώς κλιματικής ουδετερότητας. Μίλησα για το πόσο υπερήφανοι είμαστε για την παγκόσμια πρωτοβουλία μας που αφορά στην προστασία των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, την οποία παρουσίασε ο Πρωθυπουργός στη Σύνοδο του ΟΗΕ για το Κλίμα στη Νέα Υόρκη, τον Σεπτέμβριο του 2019.
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν να αναγνωριστούν οι ιδιαιτερότητες των Ενεργειακών Κοινοτήτων και να υπάρξει διαχωρισμός μεταξύ των (ΕΚΟΙΝ) και των ιδιωτών επενδυτών, ώστε να μην υποχρεωθούν από το 2022 να συμμετέχουν σε ανταγωνιστικές διαδικασίες μαζί τους. Θα υπάρξει κάποια εξέλιξη πάνω στο ζήτημα αυτό;
Γνωρίζουμε τι ζητούν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και πρέπει να σας πω ότι σκοπεύουμε να στηρίξουμε τις υγιείς Ενεργειακές Κοινότητες, ειδικά εκείνες στις οποίες συμμετέχει μεγάλος αριθμός πολιτών και ΟΤΑ. Θέλουμε να τις προστατέψουμε από φαινόμενα άνισου ανταγωνισμού και να τις επιδοτήσουμε πάντα με σεβασμό στο ισχύον ευρωπαϊκό δίκαιο. Ωστόσο, αυτό που πρώτα πρέπει να κάνουμε είναι να προχωρήσουμε στη σύστασή τους. Για αυτό έχουμε δημιουργήσει μια άτυπη ομάδα εργασίας εντός του Υπουργείου η οποία σε συνεργασία με τις Περιβαλλοντικές Οργανώσεις αλλά και με την REScoop μελετά πως θα αναμορφώσουν το πλαίσιο των ΕΚΟΙΝ για να μην έχουμε τις στρεβλώσεις του παρελθόντος. H ομάδα εργασίας εξετάζει, επίσης, τι ισχύει για τον θεσμό των ΕΚΟΙΝ σε άλλες Ευρωπαϊκές xώρες, την παροχή κινήτρων για τη συμμετοχή των πολιτών, αλλά και εργαλεία που μπορούμε να αξιοποιήσουμε για τη χρηματοδότησή τους.
Το masterplan για Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών, υπόσχεται την προάσπιση της απασχόλησης και την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης. Υπάρχει πρόνοια για εγχώρια ανάπτυξη και παραγωγική δραστηριότητα σε μηχανολογικό εξοπλισμό, που θα υποστηρίζει το μοντέλο αυτό;
Όπως γνωρίζετε, η Ελλάδα με πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, θα είναι η πρώτη χώρα σε ολόκληρη την Ευρώπη των 27 που θα απεξαρτηθεί από τον ρυπογόνο λιγνίτη. Είναι, επίσης, η πρώτη χώρα που εκπόνησε ολοκληρωμένο σχέδιο για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της μεγάλης μεταρρύθμισης της απολιγνιτοποίησης. Συνολικά, τα κεφάλαια που θα κινητοποιηθούν για τη μετάβαση σε ένα νέο, βιώσιμο παραγωγικό μοντέλο και την αντιστάθμιση των επιπτώσεων στις λιγνιτικές περιοχές θα ανέλθουν σε περίπου 5 δισ. ευρώ. Για την αξιοποίηση των πόρων η Συντονιστική Επιτροπή Δίκαιης Μετάβασης, συντάσσει Αναλυτικά Εδαφικά Σχέδια τόσο για τις λιγνιτικές περιοχές όσο και για τα νησιά υπό διασύνδεση. Τα Σχέδια θα υποβληθούν μαζί με το νέο ΕΣΠΑ (2021-2027) και παρέχουν λεπτομερή στοιχεία για τις ανάγκες οικονομικής διαφοροποίησης, απόκτησης νέων δεξιοτήτων και περιβαλλοντικής αποκατάστασης στις περιοχές μετάβασης. Παράλληλα, εκπονούνται σχέδια για την κατάρτιση Ειδικού Καθεστώτος Ενισχύσεων/Κινήτρων, σε συνεννόηση με τη DG COMP, προκειμένου να υπάρξει ένα γενναιόδωρο πλαίσιο κινήτρων το οποίο θα προσελκύσει επενδύσεις. Τις επόμενες εβδομάδες αναμένεται να ξεκινήσουμε δράσεις μέσω του Πράσινου Ταμείου για τη στήριξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε τομείς με μεγάλη εξάρτηση από τον λιγνίτη. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί πρόγραμμα ύψους 10 εκατομμυρίων ευρώ που απευθύνεται σε υφιστάμενες μικρομεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες παρέχουν υπηρεσίες άμεσα ή έμμεσα προς τη ΔΕΗ, στις περιοχές της Κοζάνης, της Φλώρινας και στον Δήμο Μεγαλόπολης. Το πρόγραμμα στηρίζει και ενισχύει τις επιχειρήσεις αυτές προκειμένου να διαφοροποιήσουν τα παραγόμενα προϊόντα, τις παρεχόμενες υπηρεσίες και τις εκτελούμενες εργασίες τους, με στόχο τη σταδιακή απεξάρτησή τους από τη ΔΕΗ και συνολικά από τις λιγνιτικές δραστηριότητες σε βάθος πενταετίας. Η επιχορήγηση κάθε επενδυτικού σχεδίου κυμαίνεται από 20.000 έως 200.000 ευρώ και προβλέπει και χρηματοδότηση για προμήθεια μηχανολογικού εξοπλισμού.
Σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες το ρεύμα στην Ελλάδα είναι ακόμα ακριβό. Εσείς έχετε πει ότι η εξασφάλιση ηλεκτρικής ενέργειας με ανταγωνιστικές τιμές για την κάλυψη των αναγκών των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων αποτελεί μία από τις βασικές προτεραιότητες της κυβέρνησης. Πόσο κοντά είμαστε σε αυτή την πραγματικότητα;
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER), η οποία βασίστηκε σε στοιχεία της Eurostat, το τελικό κόστος ρεύματος για τους οικιακούς καταναλωτές ανήλθε το 2019 στην Ελλάδα σε 157 ευρώ/MWh, έναντι 216 ευρώ/MWh του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Σε ορισμένες χώρες μάλιστα, όπως τη Δανία και τη Γερμανία το τελικό κόστος ρεύματος προσεγγίζει τα 300 ευρώ/MWh. Το κόστος αυτό κατατάσσει την Ελλάδα στην ένατη θέση στη λίστα με τις χαμηλότερες τιμές ρεύματος μεταξύ συνολικά 29 χωρών, των κρατών μελών της ΕΕ και της Νορβηγίας που συμμετείχε στη μελέτη. Η ελληνική αγορά ενέργειας, τόσο η λιανική όσο και η χονδρική, έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία έτη, δεδομένου ότι πλέον υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί προμηθευτές που προσφέρουν πληθώρα προϊόντων και συνδυαστικών πακέτων που μπορούν να καλύψουν τις εξατομικευμένες ανάγκες των καταναλωτών. Επιπλέον, για τη διατήρηση του κόστους του ρεύματος σε προσιτά επίπεδα έχουμε αναλάβει αρκετές πρωτοβουλίες, δίνοντας έμφαση στα ευάλωτα νοικοκυριά, τον πρωτογενή τομέα και τις επιχειρήσεις. Με απόφαση που υπογράψαμε με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών τον περασμένο Φεβρουάριο επεκτείναμε τη ρύθμιση που αφορά στην επανασύνδεση του ηλεκτρικού ρεύματος σε ευάλωτα νοικοκυριά που αποδεδειγμένα αδυνατούν να εξοφλήσουν τους λογαριασμούς τους. Στις 24 Μαΐου, άνοιξε η ψηφιακή πλατφόρμα του ΔΑΠΕΕΠ για την υποβολή αιτήσεων υπαγωγής στο μειωμένο καθεστώς ΕΤΜΕΑΡ για τις επιχειρήσεις του τουριστικού κλάδου που έχουν υποστεί μεγάλο πλήγμα από την υγειονομική κρίση. Με την ίδια απόφαση, δίνουμε δεύτερη ευκαιρία σε 180.000 αγρότες και σε ενεργοβόρες επιχειρήσεις να έχουν έκπτωση στις χρεώσεις του ΕΤΜΕΑΡ με αναδρομική ισχύ από την 1.1.2019. Σημαντικό ρόλο στη μείωση του ενεργειακού κόστους για νοικοκυριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα διαδραματίσουν και οι νέοι κύκλοι του «Εξοικονομώ – Αυτονομώ». Σύντομα θα ανακοινώσουμε τις προδιαγραφές και τα κριτήρια των νέων προγραμμάτων, στα οποία σκοπεύουμε να δώσουμε προτεραιότητα σε πολυμελείς οικογένειες και σε άτομα με αναπηρία.
Ποια είναι τα οφέλη που αναμένετε ότι θα αποκομίσει το κράτος και το κοινωνικό σύνολο από τις ιδιωτικοποιήσεις επιχειρήσεων ενέργειας και πως βλέπετε τους προβληματισμούς της αντιπολίτευσης ότι θα οδηγηθούμε σε μονοπωλιακές καταστάσεις ιδιωτικού χαρακτήρα;
Η ελληνική αγορά ενέργειας εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς σε μια πλήρως ανταγωνιστική και ελεύθερη αγορά με ξεκάθαρους κανόνες, στην οποία μπορεί να δραστηριοποιηθεί επί ίσοις όροις όποιος το επιθυμεί. Δείτε το παράδειγμα της ΔΕΗ, η οποία αποτελεί πλέον μια σύγχρονη εισηγμένη εταιρεία που απέχει πάρα πολύ από το παλιό κρατικό μονοπώλιο. Θεματοφύλακας της ορθής λειτουργίας του ανταγωνισμού είναι η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, η οποία καθορίζει τους όρους για να μην υπάρχουν στρεβλώσεις στην αγορά και αξιολογεί τις επενδύσεις, τόσο για την προστασία των συμφερόντων του Δημοσίου όσο και των καταναλωτών. Θεωρούμε ότι οι αποκρατικοποιήσεις των εταιρειών ενέργειας θα έχουν σημαντικά πολλαπλασιαστικά οφέλη. Θα αναβαθμίσουν τις δυνατότητες των ενεργειακών επιχειρήσεων, προσφέροντας τεχνογνωσία και νέα κεφάλαια τα οποία θα διατεθούν για επενδύσεις. Με τον τρόπο αυτόν οι ελληνικές εταιρείες θα μπορούν να προχωρήσουν ταχύτερα στον αναγκαίο μετασχηματισμό τους ενόψει της μετάβασης σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος. Η διαδικασία αυτή θα οδηγήσει επίσης και σε αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών με μεγάλους κερδισμένους τους καταναλωτές.