”…Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα, τώρα παζαρεύουν τα τσιμέντα…”1
Σύμφωνα με τους ”εραστές των Αγράφων”, «ο κάθε τόπος σμιλεύεται από τους ανθρώπους που τον ζουν, που τον δουλεύουν, που αποτυπώνουν επάνω του την ιστορία τους για να τη συναντήσουν οι επόμενες γενιές. Ο κάθε τόπος είναι μία έκπληξη ή μία καλπάζουσα φαντασία που μπορεί να βρεθούμε κάποια στιγμή μπροστά της, μπορεί και όχι. Ο κάθε τόπος προστατεύεται από τα βιώματα, τις διηγήσεις, τις αναμνήσεις των ανθρώπων, τον ιδρώτα της επιβίωσης με αυτόν»2. Ομογνωμούμε και συμφωνούμε απόλυτα. Έχουν όμως τα βουνά ιδιοκτήτες και αφεντικά;
Αν θέλουμε να μιλήσουμε σήμερα για βουνά, οροσειρές και βουνοκορφές χωρίς ανθρώπινες παρεμβάσεις και κυρίως χωρίς δασικούς και λοιπούς δρόμους, μόνο έξι βουνά σύμφωνα με την ηλεκτρονική έκδοση της ιστοσελίδας erastestwnagrafwn, και άλλες επιστημονικές μελέτες, είναι μέχρι σήμερα αλώβητα, δεν έχουν ανοιχτές πληγές και ισορροπούν γενικά ως οικοσύστημα3, καθώς είναι λεύτερα από δρόμους και άλλες τεχνητές επιφάνειες:
«τα Λευκά Όρη της Κρήτης, η Τύμφη, ο Σμόλικας, ο Όλυμπος, ο Ταύγετος και το Σάος στην Σαμοθράκη».
Όμως θα μπορούσε ο πολίτης να διερωτηθεί ή και να ρωτήσει: — οι δρόμοι διευκολύνουν τη διακίνηση ανθρώπων και αγαθών; κανείς και καμιά πολίτης του κόσμου, δεν θα διαφωνήσουν επ’ αυτού. Υπάρχουν όμως τεκμήρια και επιστημονικές έρευνες που μας λένε σήμερα πως το άναρχο άνοιγμα δρόμων, το «μαχαίρωμα»- όσο ήπιο και αν φαντάζει – των οροσειρών και βουνοκορφών σχετίζεται και με τις πέντε κυριότερες αιτίες απώλειας της βιοποικιλότητας παγκοσμίως.
Ένας άναρχα σχεδιασμένος δρόμος αλλάζει προς πολλές άρρωστες διεργασίες το ίδιο οικοσύστημα αφού εκτός όλων επιτρέπει την περαιτέρω πρόσβαση του ανθρώπου σε αυτό, μαζί με τις όποιες παρεμβάσεις του όσο φιλικές και αυτός θεωρεί πως είναι. Η εγκατάσταση ανεμογεννητριών στα βουνά είναι επίσης ένας βασικός λόγος βίαιης παρέμβασης, κατακερματισμού και αρνητικής αλλαγής των οικοσυστημάτων, εξοντωτικής παρέμβασης στη χλωρίδα, πανίδα και βιοποικιλότητα των βουνών και των κορυφών τους και φυσικά των καταφυγίων άγριας ζωής. (οι δε τοποθέτηση και εγκατάστασή τους, απαιτούν τεράστιες διανοίξεις δρόμων, μεταφορά μπετόν κ.λ.π.).
Πως λοιπόν θέλουμε να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές τα βουνά μας;
πεντακάθαρα, υπερήφανα, αλώβητα και αβλαβή εκεί στη θέση τους να μας θυμίζουν καθημερινά πως αξίζουν τον σεβασμό μας ή βουνά «σχισμένα», «οργωμένα» με νέους ή παλιούς που δήθεν βελτιώθηκαν με διαπλάτυνση δρόμους, για τις ορέξεις των εταιρειών – αφεντικών που διαρκώς προσπαθούν να πείσουν την κοινωνία με το επιχείρημα «επένδυση»; Σοβαρές επιστημονικές έρευνες και μελέτες4 αποδεικνύουν ξεκάθαρα πως το gobalκαπιταλιστικό μοντέλο οργάνωσης και ανάπτυξης του σήμερα δεν επιτρέπει, αλλά ούτε και σχεδιάζει την προστασία βουνών και οροσειρών, ως μέρη παρθένα ή απάτητα μπροστά στο κέρδος.
Υπάρχουν άραγε λύσεις;
Ο βιώσιμος τουρισμός των ορεινών όγκων, κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις οργάνωσης, σωστό και επιστημονικά αποδεκτό σχεδιασμό χωρίς άναρχη εμπορευματοποίηση και ανθρώπινες παρεμβάσεις που σκοπό έχουν μόνο το κέρδος στα βουνά, μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία πρόσθετων και εναλλακτικών επιλογών διαβίωσης και στην προώθηση της ανακούφισης της φτώχειας, της κοινωνικής ένταξης, καθώς και της διατήρησης του τοπίου και της βιοποικιλότητας.
Είναι ένας τρόπος για τη διατήρηση και συνέχιση της φυσικής, πολιτιστικής και πνευματικής κληρονομιάς, για την προώθηση τοπικών κατασκευών και προϊόντων – πολλές φορές υψηλής αξίας. Υπάρχουν αναπτυγμένες χώρες – και στα Βαλκάνια, που συνειδητοποίησαν έγκαιρα την ανάγκη διαφύλαξης της πολιτιστικής τους κληρονομιάς και εκπόνησαν συγκεκριμένα προγράμματα ανάκτησης των ορεινών όγκων, διαθέτοντας κονδύλια για να κρατήσουν στη ζωή και να αξιοποιήσουν τις ορεινές περιοχές τους. Σε όσα μέρη της ορεινής Ελλάδας σημειώθηκαν προσπάθειες ανάπτυξης, αυτές οφείλονταν συνήθως κυρίως στη δράση τοπικών φορέων και πρωτοβουλιών των κατοίκων.
H συνύπαρξη, η σχέση και η αλληλεπίδραση των δασών με τον άνθρωπο είναι ιδανική για τη σωματική και ψυχική μας ευημερία. Το να περνάμε αρκετό χρόνο ανάμεσα και γύρω από τα δέντρα αναπνέοντας καθαρό αέρα, βοηθά, σύμφωνα με τους ειδικούς, στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος, μειώνει την αρτηριακή πίεση και προάγει τη χαλάρωση. Από τον καθαρότερο αέρα έως τη φυσική δροσιά και το γάργαρο νερό που πίνουμε, τα δάση προσφέρουν μόνο θετικά στοιχεία για την υγεία μας με τρόπους που ενώ δεν τους βλέπουμε άμεσα, εντούτοις υπάρχουν και λειτουργούν5.
Κάθε χρόνο, ο πλανήτης μας χάνει 100 εκατομμύρια στρέμματα δασών6. Ωστόσο, μπορούμε να αλλάξουμε αυτήν την αρνητική τάση μέσω της βιώσιμης διαχείρισης των δασών και της αποκατάστασης του οικοσυστήματος.
Η κλιματική αλλαγή, οι μη βιώσιμες γεωργικές πρακτικές, η εμπορική υπερεκμετάλευση, η λαθροϋλοτομία και η λαθροθηρία έχουν πολύ μεγάλο αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα των βουνών. Επιπλέον, η χρήση γης και η αλλαγή της γης και οι φυσικές καταστροφές, επιταχύνουν την απώλεια βιοποικιλότητας και συμβάλλουν στη δημιουργία ενός εύθραυστου περιβάλλοντος για τους ορεινούς πληθυσμούς. Η υποβάθμιση του οικοσυστήματος, η απώλεια βιοτικών πόρων και η μετανάστευση-εγκατάλειψη των ορεινών περιοχών, μπορεί να οδηγήσει στην εγκατάλειψη πολιτιστικών πρακτικών και αρχαίων παραδόσεων που έχουν διατηρήσει τη βιοποικιλότητα για γενιές.
Όλοι μπορούν να συνυπάρξουν…
Η βιώσιμη διαχείριση της ορεινής βιοποικιλότητας αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ως παγκόσμια προτεραιότητα. Ως Πολίτες του κόσμου, ως πολίτες μιας κοινωνίας που δέχεται ως δεδομένο τη μη ύπαρξη αφεντικών στα βουνά του τόπου μας, εμείς πρέπει να συνεχίσουμε να τα υπερασπιζόμαστε ως τέτοια που τα παραλάβαμε από τη φύση που ζούμε.
Να υπάρχουν, πεντακάθαρα, υπερήφανα, αλώβητα εκεί στη θέση τους να μας θυμίζουν καθημερινά πως αξίζουν τον σεβασμό μας
Διαρκής λοιπόν συμμετοχή και στήριξη όλων των προσπαθειών φύλαξης και υπεράσπισης της αγνής παρουσίας των, των φυσικών επιλογών και της φυσικής εξέλιξης όπως η ίδια η φύση καθορίζει με τους νόμους της, διαρκείς παρεμβάσεις μας για την προστασία του φυσικού κόσμου, των βουνών, των βουνοκορφών και οροσειρών τόπου μας, της γης μας, του πλανήτη μας.
********
1 https://www.erastestwnagrafwn.gr/
5 Δημήτριος Αθ. Ζάμπρας, «Σχολικός κήπος σε αστικό περιβάλλον». Καινοτόμο «εκπαιδευτικό εργαλείο» για την ευαισθητοποίηση των μαθητών και μαθητριών σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Εκπαιδευτικός Κύκλος, Τόμος 8, Τεύχος 2, 2020.
