Μικρὸ Ὁδοιπορικὸ Στὰ Γεγονότα Τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας: Σχόλια στὸ περιεχόμενο καὶ τὸ νόημα τῆς Μεγάλης Δευτέρας
Τοῦ Ἀρχιμ. Βαρλαὰμ Μετεωρίτου
«Χριστὸς γὰρ ἐπείγεται, τοῦ παθεῖν ἀγαθότητι[1]»
Τῇ ἁγίᾳ καὶ μεγάλῃ Δευτέρᾳ, μνείαν ποιούμεθα τοῦ μακαρίου Ἰωσὴφ τοῦ Παγκάλου, καὶ τῆς ὑπὸ τοῦ Κυρίου καταραθείσης καὶ ξηρανθείσης Συκῆς.
Στίχοι εἰς τὸν Πάγκαλον Ἰωσὴφ
Σώφρων Ἰωσήφ, δίκαιος κράτωρ ὤφθη,
Καὶ σιτοδότης, ὧ καλῶν θημωνία!
Ἕτεροι, εἰς τὴν ξηρανθεῖσαν Συκῆν.
Τὴν Συναγωγήν, συκῆν Χριστός, Ἑβραίων,
Καρπῶν ἄμοιρον πνευματικῶν εἰκάζων,
Ἀρᾷ ξηραίνει, ἧς φύγωμεν τὸ πάθος.[2]
Η κύρια επιδίωξη της βιώσεως όλων των μεγάλων γεγονότων της Μεγάλης Εβδομάδος, είναι η συνάντησή μας με τον παθόντα και αναστάντα Σωτήρα μας Χριστό!
Μας παροτρύνει να ετοιμάσουμε κατάλληλα τον εαυτό μας, προκειμένου να υποδεχτούμε το Νυμφίο της ψυχής μας Χριστό και να λάβουμε μέρος στην πνευματική γαμήλια πανδαισία.
«Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός, καὶ μακάριος ὁ δοῦλος, ὃν εὑρήσει γρηγοροῦντα, ἀνάξιος δὲ πάλιν, ὃν εὑρήσει ῥαθυμοῦντα. Βλέπε οὖν ψυχή μου, μὴ τῷ ὕπνῳ κατενεχθής, ἵνα μῄ τῷ θανάτῳ παραδοθῇς, καὶ τῆς βασιλείας ἔξω κλεισθῇς, ἀλλὰ ἀνάνηψον κράζουσα· Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος εἶ ὁ Θεός, διὰ τῆς Θεοτόκου ἐλέησον ἡμᾶς»[3]. Ο ιερός υμνογράφος, με αυτό το θεσπέσιο τροπάριο μας εισάγει στο κατανυκτικό κλίμα της Μεγάλης Εβδομάδος.
Την πρώτη ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδος τιμάμε μια μεγάλη προσωπικότητα της Παλαιάς Διαθήκης, τον Ιωσήφ τον Πάγκαλο, το γιο του Ιακώβ, τον οποίο πούλησαν, εξαιτίας μεγάλου φθόνου, τα αδέλφια του ως δούλο στην Αίγυπτο.[4] Είναι γνωστή η ιστορία του από την Παλαιά Διαθήκη. Η φιλήδονη γυναίκα του Πετεφρή, αυλικού του Φαραώ, του επιτίθεται ερωτικά, αυτός την αποπέμπει. Αφού δεν μπόρεσε να τον παρασύρει στην αμαρτία της μοιχείας, τον συκοφάντησε και τον έριξαν στη φυλακή. Μετά την εξήγηση των περιέργων ονείρων του Φαραώ, για τις παχιές και τις ισχνές αγελάδες, γίνεται αντιβασιλέας της μεγάλης χώρας της Αιγύπτου. Συνάντησε τους αδελφούς του, τους οποίους όχι μόνο δεν τιμώρησε, αλλά μαζὶ μὲ τὸν πατέρα του Ιακώβ, τ’ αδέρφια του σώζει και όλο το λαό του Ισραήλ, εγκαθιστώντας τους στο πιο έφορο μέρος της Αιγύπτου, προκειμένου να ζήσουν ευτυχισμένοι.
Την αγία αυτή ημέρα προβάλλεται η υπέροχη μορφή του Παγκάλου Ιωσήφ, γιατί αυτός, σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, αποτελεί προτύπωση και εικόνα του Χριστού μας. Όπως ο Κύριος υπέφερε άδικα εξαιτίας της ανθρώπινης κακίας των ομοφύλων Του, το ίδιο και εκείνος υπέφερε εξαιτίας της κακίας των αδελφών του και έδειξε, όπως και ο Χριστός, απέραντη ανεξικακία.
Επίσης την ημέρα αυτή μνημονεύουμε τὸ διδακτικὸ γεγονὸς της ξηρανθείσης συκής από τον Κύριο που συνέβηκε, σύμφωνα με τα ιερά Ευαγγέλια, την επομένη ημέρα της θριαμβευτικής Του εισόδου στην Ιερουσαλήμ.[5]
Ο Χριστός, βρίσκεται λίγες μέρες προ της εορτής του Ιουδαϊκού Πάσχα. Χθες ο ιουδαϊκός λαός, τον υποδέχθηκε, «μετά βαΐων και κλάδων»[6]. Βαδίζοντας σε κάποια οδό πλάι σε συστοιχίες δένδρων Και καθώς είδε μία συκιά, παραπλεύρως στον δρόμον, επλησίασε εις αυτήν και δεν ευρήκε τίποτε, παρά μόνον φύλλα και λέγει εις αυτήν· “ποτέ πλέον από σε να μη γίνη καρπός στον αιώνα”. Και αμέσως εξηράθηκε η συκιά.[7] (Αυτό το έκανε ο Κυριος, για να συμβολίση την καταδίκην, που περίμενε τους γραμματείς και Φαρισαίους, οι οποίοι είχαν την εξωτερική εμφάνιση της ευσεβείας, όχι όμως την δύναμη και την αρετή αυτής).
«Μηκέτι εκ σου καρπός γένηται εις τον αιώνα· και εξηράνθη παραχρήμα η συκή»[8]. Με αυτόν τον περίεργο και παραστατικό τρόπο θέλησε ο Κύριος να διδάξει στους μαθητές Του την ανάγκη να παράγουμε πνευματικούς καρπούς.
Επίσης η άκαρπος συκή, η ὁποία μὲ τὰ πλούσια φύλλα της συμβόλιζε την υποκρισία των θρησκευτικών αρχόντων, δηλαδὴ τὴν Ιουδαϊκή Συναγωγή, η οποία μόνον φύλλα έφερε, δηλαδὴ απλώς περιωρίζονταν σε εξωτερικούς τύπους, δεν είχε πνευματικούς καρπούς να επιδείξει.
Ο ευαγγελιστής Μᾶρκος αναφέρει πως την ώρα που ο Κύριος επιτίμησε τη συκή και ξηράθηκε, κατέπεσαν αμέσως τα καταπράσινα φύλλα της και την επόμενη μέρα ξεράθηκε και η ρίζα της.[9] Οταν είδαν οι μαθητές το καταπληκτικό αυτό γεγονός, θαύμασαν και είπαν: «πως στη στιγμή ξηράνθηκε η συκιά;»[10]. Πρώτη φορά είχαν δει τιμωρία της άψυχης φύσεως. Έδειξε ο Κύριος τη δύναμή Του στο άψυχο δένδρο και ποτέ πάνω σε άνθρωπο, για να δείξει ότι δεν έχει μόνο δύναμη να ευεργετεί, αλλά και να τιμωρεί.
Ο Κύριος παίρνοντας αφορμή από την απορία των μαθητών, χωρίς να εξηγήσει την συμβολική σημασία του θαύματος, τους δίδαξε για τη μεγάλη δύναμη της πίστεως, η οποία όταν συνοδεύεται από εσωτερική θέρμη και χωρίς τον παραμικρό δισταγμό μπορεί να κατορθώσει αφάνταστα πράγματα. Τους είπε: «σας διαβεβαιώνω, ότι εάν έχετε ακλόνητον πίστιν και δεν αμφιβάλλετε εις την δύναμιν του Θεού, όχι μόνο το θαύμα της συκιάς θα κάμετε, αλλά και αν πήτε στο όρος τούτο· Σηκω και πέσε εις την θάλασσαν, θα γίνη»[11]. Αυτή την πίστη θέλει η Εκκλησία μας να μεταδώσει και σε μας.
Οι άγιοι Πατέρες όρισαν να κάνουμε μνεία την Μ. Δευτέρα αφ’ ενός μεν του δικαίου Ιωσήφ και αφ’ ετέρου του γεγονότος της ξηρανθείσης συκής για να μιμηθούμε και εμείς τον Πάγκαλο Ιωσήφ στην αρετή και να αποφύγουμε την άκαρπη συκή και να στολισθούμε με αρετές και πνευματικούς καρπούς, προκειμένου να ακολουθήσουμε τον Κύριο στο σωτήριο Πάθος Του.
Είναι ανάγκη αυτές τις άγιες ημέρες να διορθώσουμε την πορεία της ζωής μας, να στραφούμε στο δρόμο του Χριστού και να ακολουθήσουμε τα βήματά Του προς το Πάθος. Πρέπει να αντιταχθούμε σθεναρά στον κακό εαυτό μας, ο οποίος με τις ισχυρές μαγνητικές του έξεις προς την αμαρτία μας οδηγεί στην απώλεια, στον πνευματικό θάνατο. Στην αντίθετη περίπτωση θα παραμείνουμε για μια ακόμα φορά αμέτοχοι των δωρεών που απορρέουν από τα εκούσια Παθήματα και τη Σταυρική Θυσία του Λυτρωτή μας Ιησού Χριστού και θα έχουμε εν τέλει την τύχη της ακάρπου συκής.
[1] Κάθισμα μετὰ τὴν β’ Στιχολογίαν, Ὄρθρος Μ. Δευτέρας
[2] Συναξάριον Μ. Δευτέρας
[3] Τροπάριο τοῦ Νυμφίου, ἦχος πλ. δ΄, Μ. Δευτέρα εἰς τὸ Ἀλληλούια τοῦ Ὄρθρου
[4] Γε. Κεφ. 37-50
[5] Μτθ. 21,19, Μρκ. 11,13
[6] Ἰω. 12,12-13
[7] Μτθ. 21,19
[8] Αὐτόθι
[9] Μρκ. 11,21
[10] Μτθ. 21,20
[11] Μτθ. 21,21. Μτθ. 17,20